Η τιμωρία έχει αποτέλεσμα;

Οι περισσότεροι (αν όχι όλοι) γονείς – ακόμη και οι πιο ανεκτικοί – σκόπιμα ή ασυναίσθητα, επιβάλλουν στα παιδιά τους τιμωρίες, στην προσπάθειά τους να τα «οριοθετήσουν». Σύμφωνα, ωστόσο, με έρευνες έχει κατ’ επανάληψη επιβεβαιωθεί ότι το παιδί μαθαίνει να συμμορφώνεται ταχύτερα, όταν στη διαπαιδαγώγησή του οι γονείς χρησιμοποιούν και τα δυο είδη παρεμβάσεων: ενίσχυση – αμοιβή – επιδοκιμασία για τις επιθυμητές πράξεις του και τιμωρία – ποινή – αποδοκιμασία για τις ανεπιθύμητες. Η τιμωρία, μόνη της, δεν είναι ικανή να μετατρέψει έναν κακό χαρακτήρα σε καλό και να διδάξει μια καλή συμπεριφορά, καθώς στερείται μορφωτικής αξίας.

Η αυστηρή, αυταρχική, αντιδημοκρατική στάση των ενηλίκων μπορεί να παράγει ένα πειθαρχημένο παιδί, αλλά θα εκμηδενίσει την ικανότητά του να παίρνει πρωτοβουλίες στη ζωή, διαμορφώνοντας ένα μάλλον παθητικό, άτονο, χωρίς φαντασία και περιέργεια άτομο, φορτωμένο επιπλέον με συναισθήματα ντροπαλότητας και αναξιότητας.

Όσον αφορά τις σωματικές ποινές, το ξύλο, το χαστούκι, το τράβηγμα του αυτιού και γενικά η επιβολή σωματικού πόνου στο παιδί δεν επιτρέπονται πλέον από το νόμο (Ν.3500/06, άρθρο 4). Η άσκηση σωματικής βίας σε βάρος ανηλίκων ως μέσο σωφρονισμού στο πλαίσιο της ανατροφής τους επισύρει για τους γονείς τις συνέπειες της κακής άσκησης γονικής μέριμνας. Είναι σαφές, λοιπόν, πως οι γονείς δεν έχουν το δικαίωμα αυτό. Οι σωματικές ποινές προσβάλλουν την αξιοπρέπεια του παιδιού και θίγουν την προσωπικότητά του. Είναι άμεσα συνδεδεμένες με μελαγχολικά παιδιά, με υψηλή επιθετικότητα, αντικοινωνική συμπεριφορά και εμφάνιση διατροφικών διαταραχών. Με την επιβολή σωματικής ποινής το παιδί φοβάται, μισεί το γονιό, μαθαίνει πως το δίκαιο είναι με τον ισχυρότερο και η βία γεννά βία. Εξάλλου, πρόκειται για μια εντελώς αναποτελεσματική πρακτική, καθώς έρευνες δείχνουν ότι το 90% των παιδιών επαναλαμβάνουν την πράξη για την οποία τις «έφαγαν».

Είναι σημαντικό:
 

• Να αφιερώνουμε χρόνο στο παιδί και να χρησιμοποιούμε τη διαπραγμάτευση και στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων.
• Να διδάσκουμε στο παιδί ηθικές αξίες και να το βοηθούμε να τις ενστερνιστεί με το παράδειγμά μας.
• Να συζητούμε μαζί του, ώστε να γνωρίζει με σαφήνεια ποια είναι επιθυμητή και ποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά και για ποιο λόγο οι εντολές και οι απαγορεύσεις είναι αναγκαίες.
• Να χρησιμοποιούμε τεχνικές θετικής ενίσχυσης, όπως ο έπαινος.
• Να προσφέρουμε στο παιδί εναλλακτικές λύσεις.
• Να προτιμούμε ως τιμωρία την κατάργηση προνομίων.
• Να διασφαλίζουμε πως το παιδί έχει καταλάβει ακριβώς το γιατί τιμωρείται.
• Να εφαρμόζουμε άμεσα μετά την εκδήλωση της ίδια συμπεριφοράς, με συνέπεια και σταθερότητα τόσο την ενίσχυση, όσο και την τιμωρία.
• Να αποφεύγουμε «ταμπέλες» που χαρακτηρίζουν την προσωπικότητα του παιδιού.
• Να ελέγχουμε το θυμό μας.

Η αποτελεσματική διαπαιδαγώγηση του παιδιού προϋποθέτει την καλλιέργεια κλίματος σεβασμού και αγάπης στη σχέση μας μαζί του. Ακόμη, θα πρέπει να είναι σαφές, τόσο στο γονιό όσο και στο παιδί, πως με την τιμωρία απορρίπτουμε τη συγκεκριμένη συμπεριφορά του παιδιού και όχι το ίδιο το παιδί. Τέλος, μην ξεχνάμε, όσο περισσότερο ενισχύουμε το παιδί με επαίνους και πράξεις για τις επιθυμητές του συμπεριφορές, τόσο λιγότερο θα χρειαστεί να το τιμωρούμε για τις ανεπιθύμητες.

*Γράφει η Ερμίνα Κοντακίδου, Ψυχολόγος, Msc ψυχολογίας

Πηγή: NextDeal